زانوی ضربدری یا ژنو والگوم به وضعیتی گفته می‌شود؛ که در آن زانو پای افراد به سوی داخل پا کشیده می‌شود، در نتیجه زانوان انحراف پیدا می‌کنند. در این شرایط زانوها به یکدیگر نزدیک می‌شوند و تماس بین آن ها افزایش خواهد یافت. به موازات زاویه دار شدن زانوان به سمت داخل، قوزک پا افراد نیز از هم فاصله می‌گیرند.
در مواردی این عارضه یکی از عارضه های طبیعی و موقتی در کودکان است، اما برخی از کودکان به دلایل ارثی و عوامل ژنتیکی دچار این وضعیت می‌شوند که باید اقدامات لازم در جهت بهبود وضعیت آن‌ها انجام شود.
علائم و نشانه های زانو ضربدری
آگاهی از نشانه‌های این عارضه برای والدین ضرورت دارد. زیرا به میزانی که این مشکل سریع‌تر تشخیص داده شود، می توان روند درمانی را سریع تر آغاز کرد. در نتیجه احتمال موفقیت روند درمان افزایش خواهد یافت.
- از نشانه های مهم زانوی ضربدری بدفرمی یا بدشکلی در ناحیه کف پا است.
- مفاصل مچ پا یعنی مفصل ساب تالار در پی ضربدری شدن زانو ها از هم فاصله می گیرند و به بیرون متمایل می‌شوند.
- فاصله گرفتن مفاصل پا منجر به افزایش فشار در ناحیه رباط ها، تاندون ها و بافت نرم در بخش قوس داخلی پا می‌گردد.
- کودکانی که ضربدری بودن زانوان آن‌ها شدت زیادی دارد نسبت به سایر کودکان در فعالیت‌هایی همچون دویدن بسیار ضعیف عمل می کنند. این دسته از کودکان خیلی زود خسته می‌شوند و از انجام فعالیت‌های ورزشی به طور طولانی مدت ناتوان هستند.
- کودکان مبتلا به این عارضه نمی‌توانند تعادل خود را به درستی حفظ کنند.
علل شکل گیری زانو ضربدری
علل مختلفی در بروز این عارضه دخیل هستند که مهم‌ترین آن ها:
- در کودکان این عارضه طبیعی است و به تدریج آن ها یاد می گیرند که چگونه زانوان را قرار دهند؛ تا بتوانند به نحو بهتری راه بروند یا بدوند.در مواردی این عارضه در کودکان باقی می‌ماند و تا دوران بزرگسانی همراه اوست.
- بیماری نرمی استخوان
- بیماری ریکت
- سوء تغذیه ؛ این علت زمینه را برای بیماری اسکوروی فراهم می‌کند و در نهایت این بیماری به ضربدری شدن زانو می‌انجامد.
- شکل گیری عفونت‌های استخوانی همچون استئومیلیت.
- وارد شدن ضربه به استخوان پا؛ این عارضه منجر به بدفرمی در همان زانویی می‌شود که به آن ضربه و آسیب وارد شده است.
- بیماری‌های ژنتیکی و وراثتی نیز در این امر دخیل خواهند بود.
- در بزرگسالان ابتلا به بیماری‌هایی همچون آرتروز زانو و روماتیسم نیز از عوامل اثر گذار در ضربدری شدن زانوان است.
- افزایش وزن شدید و چاقی منجر به افزایش فشار به نواحی زانوان و در نهایت دفرمیتی در این بخش خواهد شد.
عوارض زانوی ضربدری
- درد شدید مفاصل
- وضعیت بد بدن
- ایجاد مشکل در راه رفتن
- تغییر شکل استخوان‌ها
- ساییدگی و پارگی تاندون
- درد زانو
- کوتاهی قد
- آرتروز زودرس زانوها
- مفاصل سفت و خشک
- دررفتگی کشکک زانو
- درد در قسمت ران، قوزک پا و اطراف آن
نحوه تشخیص زانوی ضربدری
برای تشخیص ضربدری بودن زانوها پزشک متخصص ابتدا سابقه بیماری فرد و سابقه خانوادگی او را بررسی می‌کند. سپس از فرد بیمار محل دقیق درد و میزان شدت آن پرسیده می‌شود. برای تشخیص دقیق‌تر پزشک متخصص ارتوپد ترازو و هم‌راستا بودن زانوها در هنگام ایستادن، نحوه راه رفتن و قدم برداشتن فرد و اندازه گیری طول پاها برای بررسی متفاوت بودن یا نبودن آن‌ها را بررسی کرده، و در مواردی برای بررسی ساختار استخوان‌ها ام‌آرآی و اشعه ایکس را نیز تجویز خواهد کرد. این عارضه در کودکانی با سن پایین و کوچک قابل تشخیص نیست.
درمان زانو ضربدری
انواع روش های درمانی ای که در جهت بهبود وضعیت زانوان ضربدری از سوی متخصصین امر بکار گرفته می‌شود شامل موارد زیر می‌باشند:
- در مواردی که بیماری‌های خاصی منجر به ضربدری شدن زانوها شده باشد؛ در ابتدا به درمان بیماری های افراد می‌پردازند. پس از درمان بیماری‌های موثر در ضربدری شدن زانو ها می‌توانند به بهبود وضعیت قرار گیری زانوها در کنار هم کمک کنند.
- انجام ورزش‌های اصلاحی برای بهبود وضعیت زانوان ضربدری؛ در این تکنیک با انجام حرکات کششی می توانند انعطاف پذیری ناحیه مفاصل ران را افزایش دهند. به همین ترتیب میزان تحمل فشار در بخش های مفاصل و زانوان و همچنین مفصل مچ پا کاهش پیدا می کند. در نهایت شاهد بهبود انحراف زانو ها به سمت داخل خواهیم بود.
- در مواردی برای کودکان در حال رشد کفش های مخصوصی تجویز می‌شود. این ها کفش‌های طبی هستند و به وضعیت قرار گیری زانوان کودک کمک می کنند.
- فیزیوتراپی: به کمک یک فیزیوتراپیست می‌توان با انجام یک برنامه تمرینی و ورزش‌های مخصوص به اصلاح و رفع این عارضه کمک بسیار زیادی کرد. هدف از انجام این تمرین‌ها تقویت عضلات اطراف لگن و ران برای بهبودی و رفع ضربدری بودن زانو است.
- زانوبند: برای افرادی که شکل ظاهری پاهایشان از حالت عادی خود خارج شده است قابل استفاده است.
- کم کردن وزن: در صورتی که این عارضه به دلیل افزایش وزن در افراد به وجود آمده باشد برای رهایی از چاقی به دلیل فشار بسیاری که به زانوها وارد می‌کند باید برای کاهش وزن اقدام کرد و از یک رژیم غذایی مناسب پیروی کرد.
- مصرف دارو و ویتامین: در صورتی که ایجاد این عارضه به دلیل کمبود ویتامین D در بدن باشد برای برطرف کردن آن می‌توان از داروهایی برای افزایش استحکام و تامین مواد مغذی و ویتامین استخوان‌ها در صورت تجویز پزشک استفاده کرد.
- ماساژ درمانی: از این روش برای کاهش میزان شدن پای ضربدری و کمک به رشد استخوان‌ها انجام می‌شود. این روش با حرکت دادن پاها به اطراف انجام خواهد شد.
جراحی در درمان هر گونه بیماری و عارضه ای جراحی همواره آخرین گزینه درمانی است. و در مواردی بکار گرفته می شود، که وضعیت بیمار وخیم شده باشد. در نتیجه برای افزایش میزان نتیجه بخشی روند درمان، بهترین جراح زانو، جراحی را انجام می دهند.
درمان زانو ضربدری با حرکات اصلاحی
یک سری حرکات اصلاحی برای درمان زانوی ضربدری وجود دارد؛ که برای رفع این عارضه بسیار تاثیرگذار خواهند بود. ولی توجه داشته باشید، که به هیچ عنوان ورزش‌هایی مانند دویدن ، والیبال، بسکتبال و فوتبال را نباید انجام دهید. در ادامه به بررسی حرکات اصلاحی خواهیم پرداخت.
لانچ پهلو
برای انجام این حرکت ابتدا باید پاها را به عرض لگن خود باز کنید و دمبل را در کنار بدن خود نگه دارید. سپس باسن خود را پایین نگه داشته و یک گام بلند به سمت راست بردارید، و نگذارید که زانو بالای پنجه کشیده شود و زانوی چپ خود را خم کنید. چند ثانیه در این حالت مانده سپس به حالت اولیه برگردید، و برای پای بعد این حرکت را تکرار کنید. این حرکت را برای هر سمت حدود 10 الی 12 بار انجام دهید.
پلانک از پهلو
به سمت پهلوی چپ خود دراز کشیده و ساعد را بر روی زمین قرار دهید. پاها را دراز کرده و روی هم قرار دهید؛ دست خود را بر روی لگن قرار داده و سپس بدن خود را از ناحیه باسن به سمت بالا کشیده و چند لحظه در همان حالت باقی مانده و سپس به پایین بیایید، و برای سمت مقابل نیز این حرکت را تکرار کنید. برای هر سمت این حرکت را 10 بار انجام دهید.
پرس زانو
برای انجام این حرکت ابتدا بر روی زمبن دراز بکشید؛ سپس یکی از پاها را در مقابل خود دراز کنید و پای دیگر را با قرار دادن یک حوله در زیر زانو به سمت شکم خم کرده، چند ثانیه نگه داشته و دوباره صاف کنید و برای پای بعد نیز این حرکت را تکرار کنید.
اسکوات کنار دیوار
برای انجام این حرکت ابتدا کنار یک دیوار ایستاده و پاهای خود را به عرض شانه باز کنید. سپس زانوهای خود را با زاویه 90 درجه خم کرده و به سمت پایین بروید؛ در حدود 5 الی 10 ثانیه در این حالت باقی مانده و سپس به حالت اولیه برگردید. و دوباره این حرکت را تکرار کنید. حدود 10 بار این حرکت را انجام دهید.
تمرین پل
برای انجام این حرکت ابتدا بر روز زمین خوابیده و زانوهای خود را خم کنید. سپس باسن خود را مقداری از زمین بلند کرده و عضلات آن را منقبض کنید؛ و در حدود 5 الی 10 ثانیه در این حالت باقی مانده و برای 20 الی 30 بار این حرکت را تکرار کنید.
درمان زانوی ضربدری با جراحی
جراحی زمانی انجام می شود که ضربدری بودن زانوان کودکان تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و نیز آنکه میزان انحراف زانوان به سمت داخل شدت زیادی داشته باشد. در این موارد با انجام جراحی می توانند وضعیت زاویه قرار گیری زانوان را تغییر دهند. جراحی برای درمان پای ضربدری با سه روش جراحی رشد هدایت شونده و جراحی استئوتومی و جراحی تعویض کامل مفصل زانو قابل انجام است که پزشک با توجه به سن و شدت بیماری و علت آن از یکی از این روش‌ها استفاده خواهد کرد. در ادامه به بررسی هر کدام از روش‌های جراحی خواهیم پرداخت.
جراحی رشد هدایت شونده
از این جراحی برای کودکان در حال رشد استفاده شده و موجب کند شدن رشد استخوان در اطراف داخلی زانو خواهد شد. در واقع در این جراحی یک صفحه‌ی فلزی در زانو قرار داده می‌شود و به هدایت رشد صحیح استخوان‌ها کمک خواهد کرد و پس از رشد صحیح برداشته می‌شوند.
جراحی استئوتومی
در این نوع از جراحی استخوان‌هایی که به درستی رشد نکرده‌اند بریده شده و پس از ترمیم در وضعیت مناسب خود قرار داده می‌شوند. در این جراحی تمرکز بر حفظ بافت‌های اطراف زانو و استخوان‌ها و رباط‌ها مانند استخوان ران و ساق پا و کشکک زانو است.
جراحی تعویض کامل مفصل زانو
در این نوع از جراحی پروتزهای مصنوعی جایگزین کل استخوان و رباط‌های شما خواهد شد. و برای بهبود و حرکت مجدد زانوها مدت زمان زیادی نیاز است.
سخن آخر
این ناهنجاری بیشتر در کودکان در رده سنی 3 الی 4 ساله شایع است و قبل از رسیدن به بزرگسالی از بین خواهد رفت. در صورتی که این عارضه برای بزرگسالان رخ دهد؛ با تمرینات اصلاحی و استفاده از کفی‌های طبی می‌توان آن را درمان کرد. ودر موارد شدیدتر با عمل جراحی قابل درمان خواهد بود. ولی همه‌ی این موارد باید با تجویز پزشک متخصص ارتوپد متناسب با شدت بیماری انجام شود.
با درود
پسرم ۷ساله‌ست
مشکل پایx دارد
کف پا صاف است
گاهی وفتها بر اثر خستگی احساس در در پشت زانو دارد
گاهی هم لکه های کبودی در اطراف زانو مشاهده میشه
قد بلندش نیز مزید بر علت شده و بهمین خاطر در دویدن وحرکات سریع، چندان چالاکی ندارد
برای درمانش چیکار باید کرد؟
آیا روش درمان رشد هدایت شده مناسب هست؟