پوکی استخوان

بدن شما به طور منظم سلول ها و اجزای قدیمی استخوان های شما را از بین می برد و اجزای جدیدی را تولید و جایگزین آنها می کند. وقتی که این اجزای تشکیل دهنده ی استخوان ها در بدن فردی سریعتر از موعد از بین بروند و یا تولید و جایگزینی آنها با سرعت لازم انجام نگیرد (و یا در صورت بروز هر دوی این شرایط باهم)، فرد به بیماری پوکی استخوان مبتلا خواهد شد. بیش از 10میلیون نفر از مردم کشور آمریکا درگیر این بیماری بیماری هستند. با اینکه که زنان بیشتر در خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند اما برخی مردان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. تحقیقات نشان می دهند که در میان افراد 50 ساله و بالاتر:

• یک نفر از هر دو زن، دچار شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان می شود. خطری معادل با مجموع درصدهای احتمال ابتلا به سرطان های سینه، تخمدان و رحم بر روی هم رفته.
• از هر 4 مرد یک نفر به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی استخوان می شود. آمار و درصدی که بیشتر از احتمال ابتلا به پروستات در مردان است

✔️ روماتیسم مفصلی را بیشتر بشناسید…

خوشبختانه این بیماری قابل پیشگیری است. در صورت بروز پوکی استخوان، پزشک می تواند این بیماری را پیش از آنکه فرد دچار شکستگی استخوان شود، تشخیص داده و درمان کند. حتی پس از بروز شکستگی استخوان نیز، با انجام اقدامات صحیح، عوارض و مشکلات بعدی ناشی از این بیماری قابل اجتناب هستند.

علائم و نشانه ها

پوکی استخوان اغلب بیماری خاموش نامیده می شود زیرا این بیماری ممکن است هیچ نشانه و علائمی نداشته باشد. برخی از بیماران نیز با علائم زیر مواجه می شوند:

• شکستن استخوان (بیشتر در قسمت استخوان های کفل، ستون فقرات و مچ ها) که حتی بر اثر یک افتادن ساده و یا وارد آمدن ضربه ای کوچک ممکن است اتفاق بیفتد
• تحلیل و کوتاه شدن قد (2 سانتیمتر و یا بیشتر)
• تغییر در وضعیت بدن (خم شدن یا انحراف فرم بدن)
• تنگی نفس (ظرفیت کمتر ریه ها می تواند به دلیل فشرده شدن دیسک باشد)
• درد در قسمت های پایینی کمر

این گونه علائم می توانند ناشی از برخی اختلالات و یا مشکلات پزشکی دیگر نیز در استخوان های فرد باشند. همیشه در مورد روش درمان در این موارد با پزشک خود مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: معرفی بهترین جراح زانو

دلایل ابتلا

عوامل زیادی می توانند زمینه ساز ابتلا به بیماری پوکی استخوان شوند. در ادامه به برخی از این دلایل و عوامل زمینه ساز ابتلا به پوکی استخوان اشاره می کنیم:

• سن: احتمال بروز پوکی استخوان بعد از سن 50 سالگی بیشتر می شود
• جنسیت: زنان 4 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند
• نژاد: هر کسی ممکن است که به این بیماری مبتلا شود، اما زنان سفیدپوست و زنان آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند
• یائسگی: کمبود استروژن ناشی از یائسگی باعث تحلیل استخوان می شود
• پیشینه ی خانوادگی: سابقه ی خانوادگی فرد در ابتلا به پوکی استخوان و یا شکستن استخوان می تواند نقش داشته باشد
• وزن: کم بودن وزن فرد و یا کوچک و نحیف بودن جثه ی فرد نیز از دیگر عوامل ابتلا به این بیماری باشد
• عدم دریافت کلسیم و یا ویتامین D به میزان کافی در بدن فرد موجب پوکی استخوان می شود
• نخوردن میوه و سبزیجات به اندازه کافی برای تأمین سایر مواد مغذی در بدن (مانند منیزیم، پتاسیم، ویتامین های C و K)
• عدم دریافت پروتئین کافی در بدن فرد
• مصرف بیش از اندازه ی الکل و سدیم و یا کافئین
• داشتن سبک زندگی با فعالیت و تحرک کم
• سیگار کشیدن
• مصرف برخی از داروهای خاص (مانند پردنیزون) و ابتلا به برخی بیماری ها نیز می توانند موجب تحلیل و از بین رفتن بافت استخوان و افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان شوند

عوامل زمینه ساز ابتلا به پوکی استخوان کدامند؟

استخوان های شما از بافت زنده و در حال رشد ساخته شده اند. بافت قسمت داخلی استخوان سالم شبیه به یک اسفنج است. به این ناحیه استخوان ترابکولار می گویند. یک پوسته ی بیرونی از جنس استخوان متراکم، در اطراف بخش های اسفنجی استخوان پیچیده وجود دارد. این پوسته ی سخت استخوان کورتیکال نامیده می شود.

هنگامی که پوکی استخوان رخ می دهد، “سوراخ” یا حفره های موجود در بافت “اسفنجی” استخوان ها بزرگتر و بیشتر می شود که باعث ضعیف شدن داخل استخوان ها می شود. استخوان ها از بدن و اندام های حیاتی بدن محافظت می کنند. استخوان ها همچنین کلسیم و سایر مواد معدنی را در خود ذخیره می کنند. هنگامی که بدن به کلسیم نیاز دارد، این ذخیره ی کلسیم تجزیه شده و استخوان را بازسازی می کند. این فرآیند که بازسازی استخوان نامیده می شود و کلسیم مورد نیاز بدن را تامین می کند و در عین حال استخوان ها را قوی نگه می دارد.

بدن شما تا حدود 30 سالگی، به طور معمول بیشتر از آنچه که بافت استخوانی خود را از دست می دهد، استخوان سازی می کند. بعد از 35 سالگی، تجزیه ی استخوان سریعتر از تشکیل استخوان اتفاق می افتد، که همین امر باعث از بین رفتن تدریجی توده ی استخوانی می شود. اگر پوکی استخوان داشته باشید، توده ی استخوانی خود را با سرعت بیشتری از دست می دهید. پس از یائسگی نیز سرعت تجزیه ی استخوان با سرعت بیشتری اتفاق می افتد.

✔️ تاثیر کورتون در سیاه شدن سر استخوان ران

پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان

زنان و مردان در هر سنی که باشند برای محافظت از استخوان های خود باید موارد زیر را رعایت کنند:

• مصرف کلسیم و ویتامین دی به مقدار کافی
• پیروی از دستورالعمل های تغذیه ای خاص هر کشور یا منطقه در میزان مصرف پروتئین، میوه و سبزیجات
• انجام ورزش های تحمل وزن
• محدود کردن میزان مصرف الکل تا اندازه ی متوسط و یا کمتر
• ترک کردن سیگار

اگر شما زنی هستید که یائسه شده اید و یا مردی با سن بیش از 50 سال هستید، پزشک شما باید از دستورالعمل های بنیاد ملی پوکی استخوان پیروی کند و اقدامات زیر را انجام دهد:

• ارائه ی توضیحات کامل درباره خطرات و شکستگی های مربوط به آن
• تجویز رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات که حاوی ویتامین D و کلسیم کافی می باشد، همراه با تجویز مکمل های غذایی در صورت لزوم
• توصیه به انجام ورزش های تحمل وزن و تقویت عضلات به صورت منظم
• ارزیابی احتمال و خطر افتادن در فرد و در صورت لزوم به کارگیری تمهیدات لازم را برای پیشگیری از افتادن فرد
• در رابطه با مصرف الکل و دخانیات از شما سؤال کرده و توصیه های لازم را انجام دهد
• قد خود را هر سال اندازه گیری کنید

تشخیص پوکی استخوان

در آزمایش تراکم استخوان (که به آن دانسیتومتری استخوان یا  DEXAیا DXA نیز گفته می شود) از یک دستگاه اشعه ایکس خاص استفاده می شود و تنها راه برای تشخیص پوکی استخوان توسط پزشکان است. چنین آزمایش ها و اسکن هایی برای موارد زیر توصیه می شود:

• تمامی زنان با سن 65 سال و بالاتر
• مردانی که سن 70 سال و یا بالاتر دارند
• برخی از زنان یائسه؛ بسته به داشتن عوامل زمینه ساز ابتلاء به پوکی استخوان
• برخی از مردان در سنین 50 تا 69 سال؛ بسته به داشتن عوامل زمینه ساز ابتلاء به پوکی استخوان
• بعضی از بیمارانی که دچار شکستگی استخوان شده اند؛ بسته به سابقه ی پزشکی آنان
• افرادی که داروهای خاصی مصرف می کنند و یا شرایط پزشکی خاصی دارند که می تواند بر تراکم استخوان فرد تأثیرگذار باشد

با آزمایش های تراکم استخوان پزشک می تواند بیماری هایی مانند استئوپنی (osteopenia کاهش توده استخوان با شدت کمتر از پوکی استخوان) را نیز تشخیص دهد. در رابطه با لزوم انجام این آزمایش ها از پزشک خود مشورت بگیرید.

سایر روش ها برای تشخیص پوکی استخوان

آزمایش FRAX score  تراکم استخوان شما را با فاکتورهای دیگر ترکیب و محاسبه می کند تا احتمال بروز شکستگی در استخوان های شما را تا 10 سال آینده تخمین بزند.

• بررسی سوابق پزشکی شخصی و خانوادگی بیمار
• معاینه ی فیزیکی
• انجام اسکن های اضافی با سایر دستگاه ها
• آزمایش خون و ادرار

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند؟

عوامل خطر زیادی وجود دارند که احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. دو مورد از مهمترین این عوامل زمینه ساز جنسیت و سن فرد است.

خطر شکستگی های ناشی از پوکی استخوان در همه ی افراد با افزایش سن افزایش می یابد. با این حال، زنان بالای 50 سال یا زنان یائسه در معرض بیشترین خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. زنان در 10 سال اول پس از ورود به یائسگی دچار تحلیل سریع استخوان می ‌شوند، زیرا یائسگی تولید استروژن را کند می‌ کند. استروژن هورمونی است که از تحلیل بیش از حد بافت های استخوانی جلوگیری می‌ کند.

سن و پوکی استخوان بر مردان نیز تأثیر می گذارد. شاید تعجب کنید اگر بدانید مردان بالای 50 سال بیشتر از سرطان پروستات، در معرض خطر شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان هستند. انتظار می رود سالانه حدود 80000 مرد دچار شکستگی لگن شوند و مردان بیشتر از زنان در سال بعد از شکستگی لگن جان خود را از دست می دهند.

خطر ابتلا به پوکی استخوان با ملیت و قومیت شما نیز مرتبط است. زنان قفقازی و آسیایی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند. با این حال، زنان آفریقایی-آمریکایی و اسپانیایی تبار هم در معرض خطر پوکی استخوان هستند. در واقع، زنان آفریقایی-آمریکایی بیشتر از زنان سفید پوست پس از شکستگی لگن جان خود را از دست می دهند.

عامل دیگری که می تواند زمینه ساز شود، ساختار استخوان و وزن بدن فرد است. افراد ریزه اندام و لاغر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند، زیرا نسبت به افرادی با وزن بیشتر و جثه بزرگتر، استخوان کمتری برای از دست دادن دارند.

سابقه ی خانوادگی نیز در خطر ابتلا به پوکی استخوان نقش دارد. اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما علائمی از پوکی استخوان، مانند شکستگی لگن پس از یک زمین خوردن جزئی و ساده داشته اند، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در شما نیز افزایش یابد.

در نهایت، برخی از شرایط پزشکی و داروها هم خطر ابتلا را افزایش می دهند. اگر هر یک از شرایط زیر، که برخی از آنها به سطح نامنظم هورمون ها مربوط می شود را دارید و یا داشته اید، لازم است که شما و پزشکتان غربالگری پوکی استخوان را زودتر انجام دهید. این شرایط پزشکی زمینه ساز عبارتند از:

• پرکاری تیروئید، پاراتیروئید یا غدد فوق کلیوی
• سابقه ی جراحی چاقی (کاهش وزن) یا پیوند عضو
• استفاده از درمان های هورمونی برای سرطان سینه یا پروستات و یا سابقه ی پریود نشدن
• بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده
• بیماری های خونی مانند مولتیپل میلوما

مصرف برخی از داروها، عوارض جانبی ایجاد می کنند که ممکن است به بافت های استخوانی شما آسیب برساند و منجر به پوکی استخوان شود. این داروها شامل استروئیدها، درمان های سرطان سینه، و داروهایی برای کنترل و درمان تشنج است. شما باید با پزشک متخصص خود در مورد تأثیرات و عوارض داروهای خود بر بافت های استخوانی صحبت کنید.

ممکن است به نظر برسد که عوامل زمینه ساز مربوط به چیزهایی است که خارج از کنترل شماست، اما این امر درست نیست. شما می توانید برخی از این عوامل زمینه ساز پوکی استخوان را مدیریت و کنترل کنید. می توانید مسائل مربوط به مصرف دارو را با پزشک خود در میان بگذارید. مواردی که می توانید آن ها را کنترل کنید عبارتند از:

• عادات غذایی: اگر بدن شما کلسیم و ویتامین D کافی دریافت نکند، احتمال ابتلا به پوکی استخوان در شما بیشتر می شود. اگرچه اختلالات خوردن مانند پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عوامل خطر هستند، اما قابل کنترل و درمان هستند.
• سبک زندگی: افرادی که سبک زندگی کم تحرک (غیرفعال) دارند بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
• مصرف دخانیات: کشیدن سیگار خطر شکستگی های استخوانی را افزایش می دهد.
• مصرف نوشیدنی های الکلی: مصرف نوشیدنی های الکلی خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.

چه کسانی به پوکی استخوان مبتلا می شوند؟

حدود 200 میلیون نفر در سراسر جهان به پوکی استخوان مبتلا هستند. در ایالات متحده، این رقم حدود 54 میلیون نفر است. اگرچه پوکی استخوان در بین مردان و زنان مشترک است، اما زنان چهار برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. در حال حاضر حدود دو میلیون مرد در ایالات متحده به پوکی استخوان مبتلا بوده و حدود 12 میلیون نفر دیگر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

بعد از 50 سالگی، از هر دو زن یک نفر و از هر چهار مرد یک نفر در طول زندگی خود دچار شکستگی های ناشی از پوکی استخوان می شوند. 30 درصد دیگر تراکم استخوان پایینی دارند که آن ها را در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار می دهد. این وضعیت استئوپنی نامیده می شود.

پوکی استخوان مسئول بیش از دو میلیون شکستگی در سال است و این تعداد همچنان در حال افزایش است. اقداماتی وجود دارد که می توانید برای جلوگیری از بروز پوکی استخوان انجام دهید. اگر پوکی استخوان دارید، استفاده از برخی داروها و روش های درمانی نیز می‌توانند سرعت تحلیل استخوان های شما را کاهش دهند.

درمان پوکی استخوان

درمان زود هنگام و به موقع می تواند درد را کاهش دهد، تحلیل رفتن استخوان را محدود و یا متوقف کند و از بروز شکستگی استخوان نیز پیشگیری کند. همچنین درمان مناسب می تواند به بیمارانی که دچار شکستگی شده اند نیز کمک کند تا از بروز آسیب ها یا شکستگی های بعدی جلوگیری کنند. ما روش های درمانی پوکی استخوان را متناسب با موارد زیر توصیه می کنیم:

• سن
• سلامت جسمی و سوابق پزشکی شما
• جنسیت
• میزان پیشرفت بیماری و میزان پیش بینی شده از استخوان از دست رفته در بیمار
• مقاومت بدن شما در برابر برخی از داروها، جراحی ها و یا روش های درمانی خاص
• اولویت، نظر و خواست شخصی شما

بسیاری از روش های درمان از قبیل ایجاد تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی در واقع از روش های پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان نیز هستند

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برخی از داروهای تزریقی، تزریقات وریدی (IV)، قرص ها، اسپری های بینی و پچ ها (patches) را نیز برای درمان تأیید کرده است که همگی این روش ها در برخی مطالعات رندمی نتایج مؤثری در کاهش شکستگی ها در بیماران، از خود نشان داده اند. حتما پیش از هر کاری عوارض جانبی روش های درمانی را با پزشک خود بررسی کنید.